กลุ่มภาคีเครือข่าย PPP Plastics เดินหน้า Roadmap การจัดการขยะพลาสติก ระยะที่ 2 อย่างต่อเนื่อง มุ่งผลักดันให้เกิดการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง ขับเคลื่อนสู่การรีไซเคิลพลาสติกเป้าหมายได้ 100% และลดปริมาณขยะหลุดรอดลงทะเลได้ 50% ในปี 2570
เมื่อเร็วๆ นี้ เครือข่ายและสมาคม PPP Plastics (Public-Private Partnership for Sustainable Plastic and Waste Management) ได้ประกาศความร่วมมือกับภาคีเพื่อจัดการพลาสติกตามหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน พร้อมจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการเพื่อติดตามความก้าวหน้า Roadmap การจัดการขยะพลาสติกของประเทศไทย โดยนำเสนอแผนปฏิบัติการระยะที่ 2 (พ.ศ. 2566–2570) และความคืบหน้าในการสร้างระบบนิเวศหมุนเวียนพลาสติก (Plastics Circularity Ecosystem) ครอบคลุมนโยบาย งานวิจัย การจัดการวัสดุใช้แล้ว การรีไซเคิล ไปจนถึงการสร้างโครงสร้างพื้นฐานและระบบฐานข้อมูลวัสดุรีไซเคิลระดับประเทศ รองรับแนวทางขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต (EPR)
นายทวีชัย เจียรนัยขจร นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการพิเศษ กรมควบคุมมลพิษ สรุปว่า Roadmap ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2563–2565) มีเป้าหมายลด ละ เลิกผลิตภัณฑ์พลาสติกที่ไม่จำเป็น แต่สถานการณ์โควิด-19 ส่งผลต่อประสิทธิภาพการดำเนินงาน ขณะที่แผนระยะที่ 2 ซึ่งจัดทำในช่วงที่โควิดยังไม่คลี่คลาย จึงเน้นการปรับตัว ลดขยะตั้งแต่ต้นทาง และคัดแยกเพื่อสร้างระบบนิเวศหมุนเวียนพลาสติก นำผลิตภัณฑ์เป้าหมายเข้าสู่การรีไซเคิลให้ได้มากที่สุดจนถึง 100% ภายในปี 2570 และลดขยะพลาสติกหลุดรอดสู่สิ่งแวดล้อมและทะเลลง 50% ในปีเดียวกัน
แผนปฏิบัติการระยะที่ 2 ประกอบด้วย 4 มาตรการหลัก ได้แก่ การผลิตผลิตภัณฑ์พลาสติกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยกำหนดมาตรฐาน Eco-design ลดการใช้บรรจุภัณฑ์เกินจำเป็น ส่งเสริมการใช้เม็ดพลาสติกรีไซเคิล (PCR) อย่างน้อย 30% และให้สิทธิประโยชน์ทางภาษีแก่ผู้ผลิตที่ปฏิบัติตาม การลดขยะพลาสติกในขั้นตอนการบริโภค โดยรณรงค์ให้ผู้บริโภคลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว ส่งเสริมภาชนะใช้ซ้ำ และสร้างจุด Drop Point การจัดการขยะพลาสติกหลังการบริโภค โดยออกข้อบัญญัติท้องถิ่นให้มีการคัดแยกขยะตั้งแต่ครัวเรือน พัฒนาระบบเก็บรวบรวม เช่น รถเร่ ซาเล้ง ร้านรับซื้อของเก่า และส่งเสริมธุรกิจรีไซเคิลที่มีมาตรฐาน รวมถึงศึกษาความคุ้มค่าสำหรับการสร้างโรงคัดแยกขยะโดยเอกชน และการจัดการขยะพลาสติกในทะเล โดยเพิ่มระบบเก็บขยะในพื้นที่ริมคลอง แม่น้ำ ชายฝั่ง วางระบบจัดการขยะบนเรือท่องเที่ยว และนำเครื่องมือประมงเข้าสู่ระบบรีไซเคิล
นายทวีชัยกล่าวว่า แม้มาตรการใน Roadmap จะเป็นแบบสมัครใจ แต่มีความคืบหน้าหลายด้าน เช่น การเลิกใช้บางผลิตภัณฑ์ เช่น แคปซีล การเติมไมโครบีดส์และสาร OXO การทดลองโมเดลขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต (Voluntary EPR Model) เพื่อเตรียมการสำหรับร่าง พรบ. การจัดการบรรจุภัณฑ์อย่างยั่งยืนที่คาดว่าจะมีการประกาศใช้ในอนาคตอันใกล้ การผลักดันมาตรฐานขวดน้ำดื่ม PET ให้เป็นขวดไร้ฉลากซึ่งสามารถรีไซเคิลได้ 100% การผลักดันประกาศกระทรวงมหาดไทยให้การคัดแยกและนำกลับมาใช้ใหม่เป็นหนึ่งในวิธีการกำจัดขยะ การนำเสนอการคัดแยกขยะผ่านโครงการจังหวัดสะอาด และโครงการ Thailand Smart Recycling Hub รวมถึงนโยบายควบคุมการนำเข้าเศษพลาสติกบางประเภท และการขับเคลื่อนแผนอนุรักษ์แนวปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเล รวมถึงการจัดการขยะในพื้นที่เกาะนำร่อง
ด้านนายวีระ ขวัญเลิศจิตต์ ผู้อำนวยการสำนักงานสมาคม PPP Plastics กล่าวว่า เครือข่าย PPP Plastics มีบทบาทในทุกมาตรการของ Roadmap โดยผลักดันให้มีการกำหนดกฎเกณฑ์และแนวทางปฏิบัติ เช่น มาตรฐาน PCR และมาตรการสมัครใจเชิงรุกเพื่อสร้างระบบรีไซเคิลผลิตภัณฑ์
ที่ผ่านมา PPP Plastics ร่วมมือกับภาครัฐ เอกชน และประชาสังคม ดำเนินโครงการกว่า 40 โครงการที่สนับสนุน Roadmap การจัดการพลาสติกของประเทศ ด้วยหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน เช่น ระยองโมเดล โครงการมือวิเศษ x วน และมือวิเศษกรุงเทพ จุดรับพลาสติก โครงการ Recycle Market Application และ Smart Recycling Hub ที่ช่วยพัฒนาศักยภาพซาเล้งและร้านรับซื้อของเก่า
ในการสัมมนาเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ ยังมีการนำเสนอโครงการที่สนับสนุนการสร้างระบบนิเวศเศรษฐกิจหมุนเวียน ครอบคลุมงานวิจัย นโยบาย การคัดแยกขยะจากต้นทาง การรวบรวมวัสดุรีไซเคิล ศูนย์คัดแยกวัสดุหมุนเวียน และผู้ประกอบการรีไซเคิล ซึ่งมีความคืบหน้าไปมากแล้วในประเทศไทย โดยมีนางภรณี กองอมรภิญโญ รองกรรมการผู้จัดการใหญ่ฝ่ายองค์กรสัมพันธ์ กลุ่มบริษัทดาว ประเทศไทย (Dow) เป็นผู้ดำเนินรายการ ในฐานะ Communication Taskforce Leader ของเครือข่าย PPP Plastics รวมถึงการนำเสนอและระดมความคิดเห็นเกี่ยวกับระบบฐานข้อมูลแห่งชาติเพื่อวัสดุรีไซเคิลด้วย
ข้อเสนอจากการสัมมนาจะถูกนำไปบูรณาการในการจัดทำแผนปฏิบัติการระยะที่ 3 เพื่อสร้างความตระหนักรู้แก่ชุมชน โดยย้ำว่าพลาสติกเป็นวัสดุที่มีความสำคัญเชิงยุทธศาสตร์ทั้งในด้านการพัฒนาเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม มีความจำเป็นต่อชีวิตประจำวัน และสามารถทดแทนข้อจำกัดของวัสดุอื่นๆ ได้ เราจึงต้องขับเคลื่อนการใช้พลาสติกอย่างเข้าใจและยั่งยืน รวมทั้งจัดการพลาสติกใช้แล้วอย่างเหมาะสม เพื่อให้เรายังสามารถใช้ประโยชน์จากพลาสติกได้โดยไม่สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
